Učestalost katarakte kod pacijenata na hroničnom programu hemodijalize

Uvod

Najveći broj pacijenata s hroničnom bubrežnom insuficijencijom (HBI) podvrgnut је lečenju hemodijalizom (HD). Procesom difuzije kroz semipermeabilnu membranu, hemodijalizom se uklanjaju neželjene supstance iz krvi, a dodaju željene komponente. Stalni protok krvi na jednoj i dijalizata na drugoj strani omogućava uklanjanje otpadnih produkata metabolizma na način sličan glomerularnoj filtraciji.

Iako je hemodijaliza relativno efikasna, ipak ima određene nedostatke koji vremenom kod mnogih pacijenata dovode do brojnih promena. Najčešći problemi na očima koji se javljaju kod pacijenata na HD uključuju refraktivne promene, suvo oko, kalcijumske depozite na konjunktivi, ,,band’’ keratopatiju, oštećenja endotela rožnjače, kao i nastanak katarakte (1, 2)

U toku jedne sesije HD dolazi do velikih promena koncentracija elektrolita i zapremine i distribucije telesnih tečnosti koje mogu uticati na mnoge sistemske parametre, kao i na sastav i volumen tečnosti koja se nalazi u oku.

Jedan od mogućih mehanizama nastanka katarakte kod pacijenata na hemodijalizi je osmotski (3). Visoke koncentracije uree u plazmi dovode do toga da urea ulazi u sočivo. Posle dijalize dolazi do naglog smanjenja nivoa serumske uree, dok urea koja se nalazi u sočivu ostaje ,,zarobljena’’. Ponavljanjem ovog procesa nakon svakog ciklusa dijalize, vremenom dolazi do akumulacije vode u sočivu i nastanka osmotske katarakte. Drugi potencijalni mehanizmi nastanka katarakte uključuju hipokalcemiju (4), akumulaciju toksičnih metabolita (5) i oksidativni stres (6–8).

Iako su poznati brojni faktori rizika za razvoj katarakte, mali broj studija ispitivao je povezanost funkcije bubrega i katarakte, a rezultati tih studija bili su kontradiktorni. Stoga je cilj ovog rada bio da se uporedi učestalost katarakte kod pacijenata na hemodijalizi s ispitanicima bez znakova hronične bubrežne insuficijencije.

Metodologija

U prospektivnu studiju uključeno je 30 pacijenata koji su na hroničnom programu hemodijalize na Odeljenju nefrologije Klinike za interne bolesti KBC Zvezdara u Beogradu. Istraživanje je sprovedeno od oktobra do decembra 2015. godine na Klinici za očne bolesti ,,Prof. Dr Ivan Stanković“ KBC Zvezdara. Istraživanje je odobrio Etički komitet KBC Zvezdara. Svi ispitanici su dobrovoljno učestvovali u studiji i potpisali pisani pristanak.

Kriterijumi za uključenje u studiju su bili da su pacijenti na hroničnom programu hemodijalize, da dobrovoljno učestvuju, da su svesni i orijentisani i da im je vidna oštrina veća od 0,1. Pacijenti su hemodijalizu imali tri puta nedeljno u trajanju od tri do četiri sata. Korišćen je standardizovan protok dijalizata od 500 ml/min. pri protoku krvi 250–300 ml/min.

Obavljen je detaljan oftalmološki pregled, uključujući određivanje najbolje korigovane vidne oštrine, intraokularnog pritiska, pregled prednjeg segmenta oka i očnog dna. Statistička analiza izvršena je pomoću SPSS-a. H kvadrat test je korišćen za utvrđivanje da li postoji statistički značajna razlika između eksperimentalne i kontrolne grupe. Vrednost p<0.05 je smatrana statistički signifikantnom.

Rezultati

U studiju je uključeno 30 pacijenata na hroničnom programu hemodijalize (17 muškaraca, 13 žena, prosečne starosti 61,18±11,07) . U kontrolnoj grupi bilo je 30 ispitanika, mečovanih po polu i starosti, koji nisu imali hroničnu bubrežnu insuficijenciju (17 muškaraca, 13 žena, prosečne starosti 60,23±6,31)

Tabela 1. Demografske karakteristike ispitanika

Učestalost katarakte kod pacijenata na hemodijalizi i u kontrolnoj grupi pokazana je u tabeli 2. Statističkom analizom nije utvrđena razlika u učestalosti katarakte između ove dve grupe pacijenata.

Tabela 2. Učestalost katarakte kod pacijenata na hemodijalizi i kontrolnoj grupi

Diskusija

Rezultati ovog rada pokazali su da nema statistički značajne razlike u učestalosti katarakte kod pacijenata na hemodijalizi i kontrolne grupe. Rezultati petogodišnje studije koju su proveli Klein i saradnici su saglasni s rezultatima u ovom radu (9). Naime, u istraživanju Beaver Dam Eye Study (BDES) zaključeno je da smanjena funkcija bubrega nije povezana s većom učestalošću katarakte.

U drugim populacionim epidemiološkim studijama dobijeni su drugačiji rezultati, odnosno pokazano je da pacijenti na hemodijalizi imaju veći rizik od nastanka katarakte (10, 11). Rim i saradnici su pokazali da kod odraslih mlađih od 60 godina postoji veća učestalost katarakte, dok kod osoba starijih od 60 godina nije bilo statistički značajne razlike u učestalosti katarakte u odnosu na kontrolnu grupu. Takođe, slični rezulati su dobijeni i u studiji Huynh-a i saradnika. Prosečna starost pacijenata na hemodijalizi u ovom radu iznosila je 61,18±11,07, pa je to jedan od mogućih objašnjenja za ovakav rezultat.

Zaključak

Nije bilo statističke značajne razlike u učestalosti katarakte kod pacijenata na hemodijalizi i kontrolne grupe ispitanika. Međutim, neophodna su istraživanja s većim brojem pacijenata koja će pokazati da li postoji povezanost između hemodijalize i učestalosti katarakte.

Literatura:

1. Diaz-Couchoud P, Bordas FD, Garcia JR, Camps EM, Carceller A. Corneal disease in patients with chronic renal insufficiency undergoing hemodialysis. Cornea. 2001 Oct; 20(7):695–702.

2. Charlton JF, Schwab IR, Stuchell R. Tear hyperosmolarity in renal dialysis patients asymptomatic for dry eye. Cornea. 1996 Jul;15(4):335–9.

3. Angra SK, Goyal JL. Haemodialysis cataract. Indian J Ophthalmol. Medknow Publications and Media Pvt. Ltd.; 1987;35(2):82–3.

4. Kazi GQ, I PHILLIPSt FC, Edin F, T LAMBIEt MB LA, J Winney Mb LR. Hypocalcaemic cataract as a presenting symptom of renal insufficiency. Postgrad Med J. 1984;60:166–7.

5. Beiran I, Scharf J, Tamir A MB. Influence of systemic diseases and environmental factors on age at appearance, location and type of acquired cataract. Metab Pediatr Syst Ophthalmol. 1993;(17):34–37.

6. Spector A. Oxidative stress-induced cataract: mechanism of action. FASEB J. 1995 Sep;9(12):1173–82.

7. Delcourt C, Carrière I, Delage M, Descomps B, Cristol J-P, Papoz L. Associations of cataract with antioxidant enzymes and other risk factors: the French Age-Related Eye Diseases (POLA) Prospective Study. Ophthalmology. 2003 Dec;110(12):2318–26.

8. Chung SSM, Ho ECM, Lam KSL, Chung SK. Contribution of polyol pathway to diabetes-induced oxidative stress. J Am Soc Nephrol. 2003 Aug;14(8 Suppl 3):S233-6.

9. Klein BE, Klein R, Lee KE. Renal function abnormalities and incident cataract after a five-year interval: The Beaver Dam Eye Study. Curr Eye Res. 1998 Jul;17(7):720–5.

10. Rim TH, Yoon C-Y, Park HW, Chung EJ. Association Between Starting Hemodialysis for End-Stage Renal Disease and Incident Cataract Surgery: A 12-Year Nationwide Cohort Study. Investig Opthalmology Vis Sci. 2016 Mar 14;57(3):1112.

11. Huynh SC, Kifley A, Strippoli GFM, Mitchell P. Is renal impairment a predictor of the incidence of cataract or cataract surgery? Findings from a population-based study. Ophthalmology. 2005 Feb;112(2):293–300.